Endurmat á „sjálfsagðri“ kunnáttu: Nokkur góð ráð fyrir lestrarárið 2025!

Þegar nýtt ár hefst, nýta margir tækifærið til að endurskoða hvar þeir eru staddir og setjum við oft markmið til að bæta hæfileika og kunnáttu okkar. Algengt markmið er að lesa fleiri bækur eða verða betri lesendur, en höfum við hugleitt grunninn að þessu markmiði? Lestur er oft talinn „sjálfsögð“ kunnátta, eitthvað sem við lærum ung og skoðum sjaldan aftur. Þetta viðhorf getur hins vegar takmarkað möguleika okkar, bæði í lestri og öðrum þáttum lífsins.

Í þessari grein skoða ég hugtakið „sjálfsögð“ kunnátta, með áherslu á lestur. Við berum það saman við aðra hæfileika sem við tökum oft sem sjálfsagða, til dæmis að sparka bolta, og ræðum hvernig viðurkenning og ræktun þessara hæfileika getur opnað nýjar leiðir til að þroskast og vaxa sem einstaklingar. Að lokum mun ég setja fram einfalda áætlun til að setja raunhæf markmið fyrir lestrarþróun þína fyrir árið 2025 og bjóða upp á leið til að breyta lestrarvenjum og hæfileikum á komandi ári.

Hvað er „sjálfsögð“ kunnátta?

Sjálfsögð kunnátta er sú sem við lærum snemma, samþættum í daglegt líf og hættum oft að hugsa um. Þetta eru grunnfærni eins og að ganga, tala eða lesa sem við teljum okkur hafa náð valdi á einfaldlega vegna þess að við getum framkvæmt þá. En fullkomnun liggur langt umfram grunngetu.

Tökum lestur sem dæmi. Þegar við verðum fullorðin getum flest okkar lesið nægilega vel til að tækla matseðla, umferðarmerki, tölvupósta og jafnvel einstaka skáldsögu. En erum við virkilega búin undir flóknar kröfur nútímalesturs; vísindaleg rit, þéttan fagtexta eða lesefni á erlendum tungumálum?

Sama má segja um að sparka bolta. Næstum hver sem er getur sparkað bolta, en fáir okkar geta keppt við nákvæmni, stjórn eða kraft atvinnufótboltamanns. Rétt eins og að verða toppfótboltamaður krefst margra ára af markvissum æfingum, krefst þróun í hæfileikum lesandans stöðugrar viðleitni, aðlögunar og náms.

Vandamálið við að taka lestur sem sjálfsagðan

Þegar við lítum á lestur sem sjálfsagða kunnáttu eigum við á hættu að staðna. Ímyndaðu þér að nota sömu nálgun á aðra hæfileika. Myndir þú treysta einhverjum til að framkvæma skurðaðgerð af því að hann fylgdist með skurðaðgerð í háskólanáminu? Myndir þú fara um borð í flugvél með flugmanni sem hefur ekki æft eða flogið síðan hann fékk skírteinið sitt fyrir áratugum? Að sjálfsögðu ekki.

En við hugsum sjaldan um að fínpússa lestrarfærni okkar eftir grunnskóla. Þessi skortur kemur í ljós þegar við fáum í hendur texta sem ögra orðaforða okkar, skilningi eða greiningarhæfileikum. Niðurstaðan? Pirringur, frestun og tregða til að takast á við efni sem gæti auðgað þekkingu okkar eða starfsframa.

Að endurskoða lestur sem hæfileika

Rétt eins og íþróttamenn æfa til að ná toppárangri, geta lesendur bætt hæfileika sína með markvissri æfingu. Hvort sem það er til að auka hraða, bæta skilning eða auka orðaforða, þá er alltaf hægt að mæta lestrarfærni. Hér eru nokkrar ástæður fyrir því að endurskoða og bæta lestrarfærni:

1. Aukinn lesskilningur: Að lesa hraðar nægir ekki; raunveruleg kunnátta felst í því að skilja og halda upplýsingum.
2. Tímanýting: Hraðari lestur þýðir að þú getur klárað meira efni á skemmri tíma.
3. Heilaleikfimi: Krefjandi lestur bætir einbeitingu, minni og gagnrýna hugsun.
4. Aukið sjálfsöryggi: Færni í lestri byggir sjálfstraust og gerir þig færari um að takast á við flókið efni.

Að setja markmið fyrir meiri lestrarfærni árið 2025

Fyrsta skrefið til að breyta lestrarfærni þinni er að setja skýr og raunhæf markmið. Hér eru nokkur einföld ráð til að hafa í huga:

1. Byrjaðu á sjálfsmati
   Hve hratt lestu í dag? – Þú þarft að mæla lestrarhraða þinn, athuga hvaða texta þér líður best með og greindu þau atriði varðandi lestur þinn sem þú vilt bæta. Verkfæri eins og hraðlestrarpróf eða skilningspróf geta veitt gagnleg viðmið.

Ertu ekki viss hvar þú getur byrjað? Þá skaltu kíkja á FRÍ-námskeiðið – Hve hratt lest þú í dag? – www.h.is/hvehratt - en þar finnur þú einföld skref til að skoða hve hratt þú lest.

1. Skilgreindu markmið þín
   Markmiðin gætu verið:

• Að lesa tiltekinn fjölda bóka.
• Að bæta lestrarhraða í 600 orð á mínútu.
• Að tileinka þér skilvirkari lestur á tæknilegum eða akademískum texta.
• Að kanna nýjar bókmenntagreinar eða höfunda.

1. Brjóttu niður markmið
   Skiptu langtímamarkmiðum í smærri áfangaskil:

• Daglegt: Lestu í 20 mínútur án truflana.
• Vikulegt: Kláraðu einn kafla eða grein.
• Mánaðarlegt: Bættu lestrarhraða um 10% eða kláraðu tvær bækur.
• Árlegt: Lestu 50 bækur eða tvöfaldaðu lestrarhraða frá fyrstu mælingu.

1. Settu fram lestraráætlun
   Ákveddu hvenær, hvar og hvernig þú munt lesa, hvort sem það er róleg morgunrútína, lestur á ferðalögum eða kvöldlestrarlota. Lykillinn er stöðugleiki.
2. Fylgstu með framvindu
   Notaðu dagbækur, öpp eða töflureikna til að fylgjast með árangri þínum.

Af hverju skiptir máli að setja og skrifa niður markmið

Þegar þú hefur skrifað markmið á blað, þá er það ekki lengur bara ósk; núna er þetta orðin skuldbinding. Notaðu sterkar spurningar til að leiðbeina þér, svo sem:

• Hvað hvetur mig til að bæta lestrarfærni mína?
• Hvernig mun meiri lestrarárangur og bætt lestrarfærni bæta líf mitt?
• Hvaða áskorunum mæti ég, og hvernig get ég yfirstigið þær?

Að lokum

Þegar þú stígur það skref að viðurkenna að lestur sé færni sem vert er að rækta opnar þú möguleika sem þú vissir ekki að væru til staðar. Og ekki endurskoða bara lestrarfærni heldur hvaða kunnáttu sem þú hefur tekið sem „sjálfsagða“ hingað til og þú getur um leið umbreytt framtíð þinni.